رای شماره ۷۲۷ مورخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری؛ ابطال شرط لزوم خدمت تمام وقت نیروهای غیررسمی ایثارگر از بخشنامه‌های تبدیل وضعیت
خلاصه رأی
بند یک بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ و بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی با موضوع استخدام و تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای غیر رسمی ایثارگر شاغل به استناد بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور به لحاظ مقید کردن خدمت مشمولین بخشنامه ها به خدمت تمام وقت ابطال شد.
متن دادنامه
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۲/۸/۱۶ شماره دادنامه: ۱۴۲۰۳۱۳۹۰۰۰۲۱۲۰۷۲۷ شماره پرونده: ۰۱۰۶۲۶۰
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای محمدرضا بهرامی
طرف شکایت: سازمان تأمین اجتماعی
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند یک بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷- ۱۴۰۰/۹/۴ و بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی
گردش کار
شاکی به موجب دادخواست و لایحه تکمیلی ابطال بخشنامه شماره ۹۹۵۵/۱۴۰۰/۱۰۰۰ ـ ۲۹/۹/۱۴۰۰ و بند ۱ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ و بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته به طور خلاصه اعلام کرده است که:
“اینجانب فرزند ایثارگر جنگ تحمیلی از آبان سال ۱۴۰۰ به عنوان پزشک و پزشک خانواده در درمانگاه شهدای گمنام شهرستان ممسنی در حال خدمت‌رسانی و ویزیت بیماران می‌باشم. حسب بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ و بند (و) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ استحقاق استخدام در سازمان طرف شکایت را دارم. شرط تمام وقت بودن به موجب دادنامه‌های ۱۰۰۸ الی ۱۰۳۵ ـ ۸/۶/۱۴۰۱ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری منتفی شده است لذا تقاضای ابطال بخشنامه‌های مورد شکایت را دارم. “
در پی اخطار رفع نقصی که از طرف دفتر هیأت عمومی دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده، وی به موجب لایحه‌ای که به شماره ۳۱۶۷۶ ـ ۲۱/۱۲/۱۴۰۱ ثبت دفتر هیأت عمومی و هیأت‌های تخصصی دیوان عدالت اداری شده توضیح داده است که:
“بخشنامه‌های مورد شکایت مغایر با بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ و بند (و) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ در راستای اجرای بند (د) ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه مقرر شده دستگاه‌های مشمول ماده ۲ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران که با عناوین مختلف در دستگاه‌های موضوع قانون مذکور شاغل هستند و رابطه شغلی آنها به صورت پیمانی، قرارداد انجام کار معین یا شرکتی می‌باشند یا طی مراحل گزینش با رعایت تبصره ۲ و بند (و) و ماده ۴۴ قانون برنامه پنجساله توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ به صورت استخدام رسمی اقدام نماید. (با توجه به اینکه در بند قانونی مذکور بعد از عبارت رابطه شغلی آنها به صورت پیمانی، قرارداد انجام کار معین، یا شرکتی می‌باشد عبارت و یا از محل اعتبارات جاری و تبصره ماده ۳۲ و ماده ۱۷ قانون مدیریت خدمات کشوری و اجرای بند فوق از قانون بودجه سال ۱۴۰۰ مقید به خدمت تمام وقت نشده است، بنابراین حکم بند قانونی یاد شده شامل افرادی نیز هست که به صورت ساعتی بکارگیری شده‌اند و در نتیجه بندهای شامل شرط تمام وقت بودن در بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ و بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی مغایر بندهای قانونی ذکر شده در بالا می‌باشد.”
متن بخشنامه‌های مورد شکایت
الف ـ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ سازمان تأمین اجتماعی
“حوزه: معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی
موضوع: استخدام و تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای غیر رسمی ایثارگر شاغل به استناد بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور
مدیران کل تأمین اجتماعی استان‌ها
مدیران درمان تأمین اجتماعی استان‌ها
با عنایت به بخشنامه مشترک شماره ۱۳۷۵۸ ـ ۱۹/۳/۱۴۰۰ سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه کشور و در راستای اجرای تکلیف بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور و بند ۸ دو هزار و دومین صورتجلسه مورخ ۱/۹/۱۴۰۰ هیأت‌مدیره، بدین وسیله بخشنامه استخدام و تبدیل وضعیت ایثارگران به رسمی ـ قطعی به شرح ذیل جهت اجرا ابلاغ می‌گردد:
۱ـ مشمولان این بخشنامه عبارتند از مشمولین ذیل که در زمان تصویب قانون مذکور ( ۲۶/۱۲/۱۳۹۹ ) به صورت تمام وقت در یکی از حالات رسمی ـ آزمایشی، پیمانی، قرارداد ماده ۲۰ آیین‌نامه استخدامی و شرکتی برای انجام فعالیت‌های جاری در واحدهای سازمانی بکارگیری و قرارداد آنان در سال جاری تمدید و در حال حاضر نیز اشتغال به کار دارند.
مشمولین ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران عبارتند از:
الف) خانواده شهدا شامل: پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر و خواهر شهید.
ب) جانبازان: فرزند جانباز (با هر درصد جانبازی)، همسر جانباز ۲۵ درصد و بالاتر.
ج) آزادگان: فرزند آزاده (با هر مدت اسارت)، همسر آزاده بالای یک سال اسارت.
د) رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه، همسر و فرزندان آنان (سه چهارم مدت حضور غیر داوطلبانه در جبهه، داوطلبانه محسوب می‌شود.)
………. ـ سازمان تأمین اجتماعی”
ب ـ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی
“حوزه: معاونت اقتصادی و سرمایه گذاری
موضوع: استخدام/تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای ایثارگر غیر رسمی
مدیران عامل شرکت‌ها و مؤسسات تابعه
پیرو بخشنامه شماره ۹۹۵۵/۱۴۰۰/۱۰۰۰ ـ ۲۹/۹/۱۴۰۰ (موضوع استخدام و تبدیل وضعیت استخدامی نیروهای غیر رسمی ایثارگر به استناد بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور) و با توجه به بخشنامه شماره ۶۸۱۳۵ ـ ۴/۱۲/۱۴۰۰ سازمان اداری و استخدامی کشور و بخشنامه مشترک شماره ۶۹۴۰۵ ـ ۹/۱۲/۱۴۰۰ سازمان مذکور و سازمان برنامه و بودجه کشور و بند (و) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور و همچنین ابهامات مطروحه از سوی واحدهای تابعه، بدین وسیله ضمن تأکید بر اجرای سایر مفاد بخشنامه صدرالاشاره، استخدام/تبدیل وضعیت استخدامی مشمولین ذیل، امکان‌پذیر می‌باشد:
۱ـ کلیه مشمولین بخشنامه فوق‌الذکر که تا پایان بهمن ماه سال ۱۴۰۰ به صورت تمام وقت اشتغال به کار داشته و دارند.
………….
۳ـ پزشکان ایثارگر مشمول شاغل در قالب قرارداد (ساعتی/پرکیس) که قرارداد منعقده با آنان به صورت تمام وقت (۱۷۵ ساعت در ماه) بوده، مشروط به اینکه میانگین ساعت کارکرد آنان در سال جاری (تاکنون) حداقل ۱۵۵ ساعت در ماه باشد.
……….. ـ سازمان تأمین اجتماعی “
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل امور حقوقی و قوانین سازمان تأمین اجتماعی به موجب لایحه شماره ۷۵۶۰/۱۴۰۱/۷۱۰۰ ـ ۱۹/۱۱/۱۴۰۱ توضیحاتی داده که خلاصه آن به قرار زیر است:
“در خصوص ابطال بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی: بخشنامه مذکور در خصوص تبدیل وضعیت نیروهای ایثارگر شاغل در شرکت‌ها، مؤسسات و بانک‌های تابعه است و اساساً ارتباطی با شرح شکایت شاکی ندارد. علی ای حال به استحضار می‌رساند: بند ۱ بخشنامه مورد اعتراض منطبق با بند (و) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ می‌باشد. با توجه به نص صریح قانون شکایت شاکی در این خصوص اجتهاد در برابر نص می‌باشد. منظور از بند ۳ بخشنامه مذکور آن دسته از پزشکان برون سازمانی هستند که قرارداد کار یا مشابه آن با سازمان تأمین اجتماعی ندارند، بلکه قرارداد مشارکت مدنی تحت عنوان «قرارداد حق‌الزحمه کار اضافی» با ریاست بیمارستان منعقد می‌نمایند. قرارداد مورد استناد شاکی «قرارداد پرکیس» یا قرارداد حق‌الزحمه کار اضافی است که مطابق آراء متعدد قطعی صادره از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری از جمله آراء شماره ۶۳۰ ـ ۱۱/۹/۱۳۹۲ ، ۱۰۰۸ ـ ۸/۶/۱۴۰۱ و رأی شماره ۸۱ ـ ۳۱/۴/۱۳۹۷ هیأت تخصصی بیمه، کار و تأمین اجتماعـی قرارداد مشارکتـی بوده و فاقـد هرگونه حقـوق اداری و استخدامـی است و دارای ماهیت خاص است.
بنابراین درج شرط دارا بودن قرارداد پرکیس تا سقف حداقل ۱۷۵ ساعت در ماه و متعاقب آن احراز حداقل ۱۵۵ ساعت کارکرد در ماه جهت تبدیل وضعیت، به مثابه اشخاص دارای قرارداد کار تمام وقت، مصوبه هیأت‌مدیره این سازمان بوده و از حیث تمثیل می‌باشد.
در خصوص بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ سازمان تأمین اجتماعی لازم به ذکر است با توجه به تصویب قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و تصویب بخشنامه جدید سازمان امور اداری و استخدامی، سازمان تأمین اجتماعی بخشنامه شماره ۱۱۳۵/۱۴۰۱/۱۰۰۰ ـ ۱/۲/۱۴۰۱ را تصویب نموده که جایگزین بخشنامه معترض‌عنه (بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ـ ۱۴۰۰/۹/۴ ) می‌باشد و در حال حاضر بخشنامه مورد اعتراض به دلیل تغییر قوانین و مقررات اجرایی نمی‌گردد و بخشنامه جدید ملاک و مناط اعتبار است. با عنایت به مطالب معروضه و دفاعیات رد شکایت شاکی مورد استدعا می‌باشد.”
در اجرای ماده ۸۴ قانون دیوان عدالت اداری پرونده به هیأت تخصصی استخدامی دیوان عدالت اداری ارجاع و هیأت مذکور به موجب دادنامه شماره ۱۴۰۲۳۱۳۹۰۰۰۱۹۰۳۸۱۵ ـ ۲۴/۷/۱۴۰۲ بخشنامه شماره ۹۹۵۵/۱۴۰۰/۱۰۰۰ ـ ۲۹/۹/۱۴۰۰ سازمان تأمین اجتماعی را قابل ابطال تشخیص نداد و رأی به رد شکایت صادر کرد. رأی مذکور به علت عدم اعتراض از سوی رئیس و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قطعیت یافت.
رسیدگی به بند یک بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ ـ ۱۴۰۰/۹/۴ و بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ ـ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی در دستورکار هیأت عمومی قرار گرفت.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.
رأی هیأت عمومی
با توجه به اینکه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری براساس دادنامه شماره ۱۰۰۸ الی ۱۰۳۵ مورخ ۸/۶/۱۴۰۱ اعلام کرده است که اجرای حکم بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور مقیّد به خدمت تمام وقت نشده و به همین لحاظ شرط خدمت تمام وقت را در بند ۲ قسمت (ج) بخشنامه شماره ۲۰/۷۱۰ مورخ ۱۲/۵/۱۴۰۰ وزارت آموزش و پرورش و ماده ۲ بخشنامه شماره ۱۳۷۵۸ مورخ ۱۹/۳/۱۴۰۰ مشترک سازمان اداری و استخدامی کشور و سازمان برنامه و بودجه کشور خلاف قانون تشخیص و ابطال کرده است، بنابراین بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۰/۸۶۸۷ مورخ ۱۱۴۰۰/۹/۴ و بندهای ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۱۰۰۰/۱۴۰۱/۷۵۸۰ مورخ ۱۴۰۱/۷/۶ سازمان تأمین اجتماعی به لحاظ مقیّد کردن خدمت مشمولین بخشنامه‌ها به خدمت تمام وقت با مفاد رأی مذکور هیأت عمومی دیوان عدالت اداری مغایرت دارد و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ ابطال می‌شود.
این رأی براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۰/۲/۱۴۰۲) در رسیدگی و تصمیم‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری- حکمتعلی مظفری