محارم جمع محرم، يعني کساني که به دليل خويشاوندي، هرگز نمي توانند با يکديگر ازدواج کنند. قرابتي که موجب محروميت مي شود بر سه گونه است؛ نسبي، رضاعي و سببي.

الف - نسبي
هفت دسته از مردان و زنان فاميل به شرح زير با يکديگر محرمند:

 محارم مرد:
1- مادر، مادر بزرگ پدري و مادري به بالا
2- دختر و نوه هاي دختري و پسري تا آخر
3- خواهر
4- دختر خواهر و نوادگان او تا آخر
5- دختر برادر و نوادگان او تا آخر.
6- عمه و عمه هاي پدران و مادران به بالا
7- خاله و خاله هاي پدران و مادران به بالا

محارم زن:
1-پدر، پدربزرگ پدري و مادري به بالا.
2- پسر و نوادگان پسري و دختري تا آخر.
3- برادر
4- پسر برادر و نوادگان او تا آخر
5- پسر خواهر و نوادگان او تا آخر
6- عمو و عموهاي پدران و مادران به بالا
7- دايي و دايي هاي پدران و مادران به بالا
توضيح 1: در دسته هاي ياد شده تفاوتي نيست بين اين که افراد از طريق پدر و مادر يا از طريق يکي از آنها با يکديگر خويشاوند باشند.
توضيح 2: در حرمت ازدواج، تفاوتي ميان نسبت شرعي و غيرشرعي نيست؛ يعني هر يک از افراد ياد شده در جدول، اگرچه از راه نامشروع نيز به دنيا آمده باشد، نمي تواند با نامبردگان ازدواج کند.
ب- رضاعي
اگر کودکي، شير غير مادر خود را با شرايط خاصي بنوشد، به آن زن (دايه) و بستگان او محرم مي شوند که به آن، محرم رضاعي يا شيري گفته مي شود.

شرايط شيرخوارگي محرميت
1- شير دايه، محصول زايمان و آميزش شرعي و حلال باشد. بنابراين اگر زني بدون زايمان کودک را شير بدهد يا از راه زنا زايمان کند، به کودک محرم نمي شود.
2- کودک، شير را به طور مستقيم از پستان بمکد. اگر شير را در دهانش بدوشند يا در ظرفي بدوشند و به او بدهند، محرم نمي شود.
3- دايه هنگام شير دادن، زنده باشد؛ بنابراين اگر کودک، همه يا برخي از نصاب شيرخوارگي را از زن مرده تغذيه کند؛ سبب محرميت نمي شود.
4- سن شيرخوار از 24 ماه قمري، تجاوز نکرده باشد.
5- کميت و کيفيت شير خوردن به سه شکل زير باشد:
الف- آن قدر شير بخورد که گوشتش برويد و استخوانش محکم شود.
ب- يک شبانه روز، غذايش منحصر در شير دايه باشد.
ج - يا 15 مرتبه به طور مکفي ومتوالي شير دايه را بنوشد.

 احکام شيرخوارگي
- کودک بايد 15 مرتبه از يک زن شير بنوشد و اگر چند مرتبه از يک زن و چند مرتبه از زن ديگر شير بنوشد، گرچه شوهر آن دو، يک نفر باشد، سبب محرميت نمي شود.
- همچنين دايه بايد 15 مرتبه شير را از يک شوهر به کودک بدهد؛ بنابراين اگر مثلا 8 مرتبه را از زايمان براي يک شوهر و 7 مرتبه را از زايمان براي شوهر دوم به يک کودک شير دهد، محرم نمي شود.
- هرگاه شيرخوارگي با همه ي شرايط، تحقق يافت، دايه و شوهرش، پدر و مادر رضاعي کودک شيرخوار مي شوند و پدران و مادران آن ها اجداد کودک محسوب مي شوند و فرزندانشان برادران و خواهران رضاعي کودک شمرده مي شوند- چه آن ها که پيشتر به دنيا آمده اند و چه آن ها که بعدا به دنيا مي آيند- و در واقع، کودک شيرخوار، يکي از فرزندان اين خانواده به حساب مي آيد و کليه ي کساني که در جدول گذشته برشمرديم از راه شيرخوارگي بر اين کودک محرم مي شوند.
- پدر اصلي کودک رضاعي، نمي تواند با هيچ يک از فرزندان پدر رضاعي او ازدواج کند؛ چنان که نمي تواند با فرزندان نسبي مادر رضاعي کودک، ازدواج کند.
- اگر مادر بزرگي، نوه ي دختري خود را با شرايط ياد شده شير بدهد، مادر کودک بر همسرش حرام مي شود و عقد ازدواج آن ها باطل مي گردد.
- اگر کسي در تحقق شيرخوارگي يا برخي از شرايط آن از نظر کمي و کيفي ترديد داشته باشد بايد بنا را بر عدم محرميت بگذارد.

ج- سببي
پيمان زناشويي نيز، سبب محرميت ميان برخي از افراد دو فاميل مي شود که در جدول زير آمده است:
کساني که به داماد ، محرم مي شوند:
مادر و مادربزرگ هاي عروس به بالا
دختر زن ( نادختري) و نوه هاي او تا آخر*
زن پدر( نامادري)
زن پسر (عروس)
نواده هاي پسري زن تا آخر
کساني که به عروس، محرم مي شوند:
پدر و پدر بزرگ هاي داماد به بالا
پسرشوهر (ناپسري ) و نوه هاي او تا آخر
شوهر مادر (ناپدري)
شوهردختر (داماد)
نواده هاي دختري شوهر تا آخر

احکام محرميت سببي
- مرد نمي تواند بدون اجازه ي همسر خود با دختر برادر يا دختر خواهر او ازدواج کند.
- ازدواج با دو خواهر در يک زمان جايز نيست؛ خواه خواهران نسبي باشند يا رضاعي و خواه ازدواج دائم باشد يا موقت . پس اگر با يکي از خواهران ازدواج کند. عقددومي باطل است و اگر هر دو را با يک عقد بخواهد به ازدواج خود درآورد يا صيغه ي عقد آن ها را همزمان اجرا کنند، عقد هر دو باطل است.
- اگر زن و مردي از يکديگر جدا شوند و با افراد ديگري ازدواج کنند، دختر و نوه هاي پسري و دختري زن بر شوهر اول و پسر نوادگان پسري و دختري مرد بر همسر اول او محرم هستند.
- اگر زني را به عقد خود درآورد ولي با او آميزش نکند و او را طلاق بدهد، يا اين که پيش از آميزش بميرد، مي تواند با دختر آن زن ازدواج کند.
- اگر کسي با زن شوهرداري زنا کند، خواه مسلمان باشد يا نامسلمان، پس از جدا شدن از شوهرش، به هيچ عنوان نمي تواند با او ازدواج کند.

موانع ديگرازدواج
علاوه بر آنچه ياد شده برخي موارد ديگر نيز مانع ازدواج زن و مرد مي شود که عبارتند از:
1-کفر و ارتداد
ازدواج زن مسلمان با مرد کافر و مرد مسلمان با زن کافر، جايز نيست؛ چه به طور دائم، به طور موقت، ولي ازدواج موقت مرد مسلمان با زن اهل کتاب، مانند يهودي و مسيحي جايز است.
اگر يکي از زن و شوهر يا هر دو با هم از دين برگردند و مرتد شوند؛
الف- اگر پيش از عروسي باشد، ازدواج آن دو باطل مي شود.
ب- اگر بعد از عروسي باشد و شوهر، مرتد فطري گردد، ازدواج باطل مي شود.
ج- اگر زن بعد از عروسي مرتد شود- خواه فطري يا ملي* يا شوهر بعد از عروسي، مرتد ملي گردد. باطل شدن ازدواج متوقف بر پايان يافتن عده است. و اگر طي اين مدت آن که مرتد شده، توبه کند، ازدواج به قوت خود باقي خواهد ماند.

2- ازدواج در حال احرام
اگر مردي در حال احرام زني را براي خود عقد کند، و بداند که عقد در حال احرام، حرام است، آن زن براي هميشه به او حرام مي شود، خواه عقد دائم باشد يا موقت، خواه زن نيز در حال حرام باشد يا نباشد، خواه مرد خود صيغه خوانده باشد يا وکيل؛ و اگر نداند عقد در حال احرام، حرام است، عقدي که خوانده باطل است، ولي حرمت ابدي نمي آورد.
در مسأله ي ياد شده تفاوتي نيست بين اين که احرام براي حج واجب باشد يا مستحب؛ يا اين که احرام براي عمره ي واجب باشد يا مستحب، يا اينکه حج و عمره براي خودش باشد يا نيابت از ديگري.

3- دشمني و غلو
ازدواج زن يا مرد باايمان با کسي که به طور علني، دشمن اهل بيت عليهم السلام است و به آنان ناسزا مي گويد و يا درباره ي آنان غلو و زياده روي مي کند و آنان را خدا يا پيغمبر مي داند، جايز نيست.

4- سه طلاقه
مردي که سه بار زنش را طلاق دهد، ديگر نمي تواند با او ازدواج کند، مگر مرد ديگري به عنوان محلل- با شرايط خاصي - با او ازدواج کند و او را طلاق دهد و اگر نه بار همسرش را طلاق دهد و در اين بين دو محلل با وي ازدواج کنند ، طلاق نهم، سبب حرمت ابدي مي شود.
هم چنين اگر مردي، نسبت زنا به همسرش بدهد يا منکر فرزندي نوزاد او شود با آداب و شرايط خاصي - که اصطلاحا «لعان» ناميده مي شود آن زن حرمت ابدي مي يابد.

5- عمل شنيع
موارد زير، سبب تحريم هميشگي ازدواج مي شود:
- زنا با زن شوهردار (که توضيح آن گذشت)
- زنا با زني که در عده ي طلاق به سر مي برد.
- لواط؛ که سبب تحريم دايمي ازدواج فاعل با مادر، خواهر با دختر مفعول مي شود.
قرآن کریم می فرماید:
"حرمت علیکم امهاتکم و بناتکم و اخواتکم و عماتکم و خالاتکم و بنات الاخ و بنات الاخت ". سوره نساء آیه 23
برای شما (ازدواج با ) مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه هایتان و خاله هایتان و دختران برادرانتان و دختران خواهرانتان .... حرام گردید .

تفصیل احکام :
محرمهای نسبی که اردواج با آنها حرام است به شرح زیر می باشند :
1- مادر و مادر بزرگ و هرچه بالاتر رود ، چه مادر بزرگ از سوی پدر باشد یا از مادر.
2- دختر و نوه های دختران هرچه پایین آیند .
و اگر مردی بداند که دختری از او زاده شده است نباید با او ازدواج کند حتی اگر شرعا نسبتش با او منتفی شده باشد ، چنانکه زاییده زنا باشد ، با مادر او را لعان کرده باشد .
3- دختران پسر هرچه پاببن آیند .
4- خواهران ؛ خواه از پدر یا از مادر یا از هردوی آنها باشند .
5- دختران خواهر و دختران فرزندان ایشان .
6- عمه ؛ چه خواهر تنی پدر باشد یا خواهر ناتنی او ، و نیز عمه های پدر و عمه های مادر .
7 خاله ؛ چه خواهر تنی مادر باشد با خواهر نا تنی ، و خاله مادر و خاله پدر و به همین ترتیب هرچه بالاتر رویم .
8- دختران برادر ( خواه برادر تنی باشدیا ناتنی ) و نیز نوه دختر برادر و دختر نوه پسری او یا نوه دختری او .
9- دختران خواهر ( خواه تنی باشد یا ناتنی ) و دختران ایشان . به همین ترتیب همچون زنان ، مردان نیز بر زنان محرم می شوند پس پدر ، عمو و دایی هرچه بالا روند ، پسر و هرچه پاببن آید ، و برادر و پسران او و پسران خواهر .

محارم نسبی در احکام
سوال- نگاه كردن به مرد يا زن محرم با قصد لذت مرد و زني كه به يكديگر محرمند آيا مي‌توانند به قصد لذت به بدن يكديگر نگاه كند ؟
محرم وقتي مي تواند به بدن محارم خود (البته غير از عورت ) نظر كند
كه از نظر كردن لذت نبرد و به اصطلاح قصد ريبه نداشته باشد و فرقي در نظر كننده نيست چه مرد باشد وبخواهد به بدن مادر وخواهر و دختر خود نگاه كند
و چه زن بخواهد به بدن پدر و برادر و پسر خود نگاه كند

   چند تذكر براي جدول محارم نسبي
ـ در مسأله محارم نسبي‌ نبايد‌ از اصطلاحات‌ به طور مستقيم‌ استفاده شود.
مثلاً دائي‌ (برادر مادر) يا عمو (برادر پدر) است.
ـ نوه يا نبيره‌ كه همان‌ فرزند‌ ( دختر‌ دختر) يا ( فرزند پسر‌پسر‌) و… مي‌باشد
ـ تني يا ناتني : تني‌ از يك پدر و مادر مي‌باشد‌ (مشترك)
ناتني‌ گاهي از يك‌ پدر به هم مشترك‌ مي‌باشند.
گاهي‌ از يك مادر با هم مشترك مي‌باشند.

محارم نسبي
  افرادي كه هم به   زن  و هم به مرد
 محرم هستند
 افرادي كه هم به  مرد هم به وزن  محرم هستند
پدر       مادر
پدر مادر( پدر بزرگ مادري ) و...هر چه بالا  روند              مادر مادر ( مادر بزرگ مادري ) و...هر چه بالا روند
پدر  پدر ( پدر بزرگ پدري ) و ...هر چه بالا روند  مادر پدر ( مادر بزرگ پدري ) و ...هر چه بالا روند
پسر        دختر
پسر پسر ( نوه پسري ) و ...هر چه پائين روند            دختر دختر ( نوه دختري ) و....هر چه پائين تر روند
پسر دختر ( نوه دختري ) و ...هر چه پائين روند       دختر پسر ( نوه پسري ) و ...هر چه پائين تر روند
برادر     خواهر
پسر برادر ( برادر زاده ) و ...هر چه پائين روند          دختر خواهر ( خواهر زاده ) و ...هر چه پائين روند
پسر خواهر ( خواهر زاده ) و ...هر چه پائين روند      دختر برادر ( برادرزاده ) و هر چه پائين روند
عمو ( برادر پدر )            عمه ( خواهر پدر )
عموي پدري ( برادر پدر پدر ) و هر ...چه بالا روند             عمه پدر ( خواهر پدر پدر ) وهرچه ...بالا روند
عموي مادري ( برادر پدر مادر ) و هر ..چه بالا روند            عمه مادر ( خواهر پدر مادر ) و هر چه ....بالا روند
دائي ( برادر مادر )          خاله ( خواهر مادر )
دائي مادري ( برادرمادر مادر ) وهر ...چه بالا روند   خاله مادري ( خواهر مادر مادر ) و هر چه ..بالا روند
دائي پدري ( برادر مادر پدر ) وهر ...چه بالا روند    خاله پدري ( خواهر مادر پدر ) و هر چه ..بالا روند
جدول محارم نسبي در اخر كتاب اورده شده است شما مي توانيد با نوشتن اسامي محارم خود انها را بهتر بشناسيد
 

آيا مردى كه مى‏ميرد همسرش به او نامحرم مى‏شود؟
زن و شوهر تا مادامى كه طلاقى بين آنها واقع نشده براى هميشه به يكديگر محرم هستند (حتى بعد از مرگ). غلط مشهورى است كه معلوم نيست از كجا سرچشمه
گرفته است كه مى‏گويند بعد از مردن زن و شوهر به يكديگر نامحرم مى‏شوند. در تاريخ نيز آمده است كه حضرت على (ع) حضرت زهرا (س) را غسل دادند و تجهيز كردند. به طور كلى همه فقها مى‏گويند: بعد از مرگ زن شوهر او از ديگران به غسل و كفن و دفن زنش اولى مى‏باشد. زن و مرد همين طور كه در زمان حيات مى‏توانند يكديگر را ببوسند در زمان ممات نيز همين حكم را دارد.
آيا عموهاى ناتنى كه مادرشان مادربزرگ من است و شوهر دوم مادربزرگم‏و فرزند شوهر دوم آن بر ما نيز محرم‏اند؟
عموهاى ناتنى شما كه مادرشان مادربزرگ شماست به شما محرمند
و همچنين شوهر دوم مادربزرگ به شما محرم است اما فرزند شوهر دوم
كه از زن ديگرى بوده است به شما محرم نيست.