ماده 1106- در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.ماده 1107- اصلاحی 1381: نفقه عبارت است از همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت از قبیل مسکن، البسه، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

  چگونگی محاسبه میزان نفقه:
ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه، بر مبنای شؤونات خانوادگی زن، عرف و عادت همشهری ها، نفقه امثال زوجه و وضع مالی مرد می باشد و در صورت عدم توافق زوجین در میزان نفقه، نظر کارشناس اخذ می گردد.
 

شرایط پرداخت نفقه:
به محض اینکه عقد ازدواج صورت پذیرفت و زوجین زندگی زناشویی خود را آغاز نمودند، شوهر مکلف به پرداخت نفقه است. البته زوجه در صورتی مستحق نفقه است که از همسر خود در مفهوم خاص تمکین نماید.
تمکین خاص به معنی تسلیم کامل زن در مقابل شوهر در تمتع بردن جنسی است مگر آنکه زن عذر شرعی داشته باشد یا بیمار باشد.
تمکین در معنای عام به معنای اطاعت زن از شوهر در موارد روابط خانوادگی، خوش رفتاری، خوش رویی، سکونت در یک منزل، عدم خروج بدون اجازه شوهر است. به زنی که از همسرش در مفهوم خاص و عام اطاعت ننماید "ناشزه" گویند.
ماده 1108- هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
 
ترک منزل ار ناحیه زوجه و تعلیق نفقه:
زوج وظیفه دارد که در حد توانش منزلی مستقل و متناسب با شؤونات زوجه فراهم نماید. حال اگر این منزل از جنبه شؤونات اجتماعی مطابق حال زن باشد ولی به سر بردن در آن منزل موجب شود که احتمال ضرر و زیان شرافتی یا بدنی (آزار و اذیت) زوجه برود، خروج وی از منزل "نشوز و عدم اطاعت" محسوب نمی گردد و نفقه تا زمان برطرف شدن مشکل به وی تعلق خواهد گرفت.
ماده 1114 قانون مدنی- زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
ماده 1115 قانون مدنی- اگر بودن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
 
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
زنی که همسرش از پرداخت نفقه به وی خودداری می کند، هم می تواند شکایت کیفری کند و هم می تواند دادخواست حقوقی ارائه نماید.

 
شکایت کیفری:
زن در یک برگ عادی شکایت خود را نوشته و آن را به دادگاه ارائه می دهد. در این صورت به شکایت وی خیلی سریع رسیدگی می شود و مرد ملزم و محکوم به پرداخت نفقه خواهد شد. در این صورت اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند، به زندان اعزام می گردد. البته لازم به ذکر است که نفقه مربوط به زمان حال از طریق کیفری قابل مطالبه و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل پرداخت است.
ماده 642- هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تعدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید.

  جرم مستمر:
نفقه از جمله جرائم مستمر به شمار می رود یعنی از آنگونه جرائمی است که در صورت عدم پرداخت، به دفعات قابل شکایت کیفری می باشد مثلاً اگر نفقه مردادماه پس از شکایت کیفری از شوهر اخذ گردید ولی او از پرداخت نفقه ماه بعد خودداری کرد، زن می تواند مجدداً شکایت ترک انفاق نماید. به همین لحاظ بزه "ترک انفاق" جرم مستمر محسوب می گردد و با گذشت شاکی، پرونده بسته می شود.


دادخواست حقوقی مطالبه نفقه:
چنانچه زنی بخواهد نفقه ایام گذشته خود را طلب کند، فقط با ارائه دادخواست حقوقی می تواند آن را دریافت نماید.

  نحوه ارائه دادخواست حقوقی:
زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست، می بایست خواسته خود را در آنها قید کند. و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید. وی می تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند. در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه و یا اینکه به هیچ طریق نتوان مرد را مجبور به پرداخت نفقه نمود و یا مالی هم از او بدست نیاید که از آن محل نفقه زن پرداخت گردد زن می تواند دادخواست طلاق تنظیم نماید.
 
نحوه محاسبه میزان تمبر:
اگر مثلاً میزان نفقه مورد مطالبه 100 هزار تومان باشد، هزینه تمبر آن 1500 تومان می باشد یعنی 5/1 درصد از کل مبلغ نفقه. بنابراین روش محاسبه هزینه تمبر به این صورت است که : خواسته × 5/1% : حاصل میزان مبلغ لازم برای ابطال تمبر می باشد. 500 = 5/1صدم ×10000

  عجز از پرداخت هزینه تمبر:
اگر زنی توان هزینه تمبر را نداشت، می تواند ضمن دادخواست مطالبه نفقه، دادخواست اعسار (دادخواست عجز از پرداخت نفقه) را ارائه دهد و شهود خود را معرفی نماید که در صورت اثبات، از پرداخت هزینه دادرسی معاف می گردد.

  نفقه در مدت عقد و قبل از ازدواج
در مدت فاصل میان عقد و انجام ازدواج، نفقه ای به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه زن جهت شروع به زندگی اعلام آمادگی کرده باشد ولی مرد از بردن همسرش خودداری نماید که در این صورت زن مستحق دریافت نفقه می باشد. در این صورت زوجه باید بتواند ادعای خود را ثابت نماید یعنی یا باید به نزدیکترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه، سه برگ اظهارنامه دریافت و آمادگی خود را اعلام نماید یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه ای تنظیم نماید.
  نفقه زوجه در زمانی که وی تمکین را منوط به پرداخت مهریه نموده است:
به زنی که بعد از عقد، شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را منوط به پرداخت مهریه نماید، نفقه تعلق می گیرد و مرد مکلف است نفقه وی را بپردازد.
ماده 1085 قانون مدنی- زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
 

نحوه پرداخت نفقه پس از طلاق:
در طلاق رجعی در زمان عده ( 3 ماه و 10 روز پس از ثبت طلاق) مرد باید به همسرش نفقه بپردازد و اگر طلاق به لحاظ عدم تمکین و عدم اطاعت زوجه صادر شده باشد، نفقه ای به وی تعلق نمی گیرد. در طلاق بائن و در فسخ نکاح نیز نفقه ای به زن پرداخت نمی شود.
ماده 1109 قانون مدنی- نفقه مطلق رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد، زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خودم که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.
 
نفقه در عده وفات
به موجب اصلاحی سال 1381 قانون مدنی- در عده وفات نفقه زن در صورت مطالبه از اموال کسانی که پرداخت نفقه به عهده آنها است تأمین می گردد.

  نفقه زوجه در صورت صغیر بودن زوج:
با توجه به اینکه طفل صغیر تحت ولایت پدر و پدر بزرگ پدری خود می باشد، پرداخت نفقه به عهده پدر است. در صورت فوت پدر یا حجر او، ولایتش ساقط می شود و به عهده پدر بزرگ پدری خواهد بود. اگر صغیر ولی خاص نداشته باشد، برای وی نصب قیم می شود و نفقه زوجه وی را ولی خاص و در صورت نبودن او، قیمی که دادگاه تعیین می کند نفقه را پرداخت خواهد کرد.

 
نفقه زوجه در صورت مجنون بودن زوج:
این مورد نیز همان شرایط مورد قبلی را دارد یعنی در صورت نبودن ولی خاص "برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون و عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند"، دادگاه نصب قیم می نماید تا اداره اموال او را بر عهده بگیرند.

  نفقه زوجه در صورت غایب مفقودالاثر بودن زوج:
در این خصوص زوجه به دادگاه مراجعه کرده و حاکم شرع نیز از اموال غایب به قدر نفقه در اختیار زوجه قرار خواهد داد.
 
نفقه در عقد موقت (صیغه):
در صورتی که زنی به عقد موقت مردی درآید به زبان عامیانه صیغه وی گردد، نفقه به وی تعلق نمی گیرد مگر اینکه آنان توافق به پرداخت نفقه کرده باشند.
ماده 1113- در عقد انقطاع زن حق نفقه دارد مگر اینکه شرط شده یا آن که عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.

 تعریف نفقه زوجه:
  نفقه عبارت است از هزینه زندگی زن که شامل خانه، اثاثیه منزل، غذا، لباس، هزینه های آرایشی، وضع حمل و درمان که بر عهده زوج می باشد.
ماده 1106- در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.
ماده 1107- اصلاحی 1381: نفقه عبارت است از همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت از قبیل مسکن، البسه، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

  چگونگی محاسبه میزان نفقه:
  ضابطه موجود در تعیین میزان نفقه، بر مبنای شؤونات خانوادگی زن، عرف و عادت همشهری ها، نفقه امثال زوجه و وضع مالی مرد می باشد و در صورت عدم توافق زوجین در میزان نفقه، نظر کارشناس اخذ می گردد.
 
شرایط پرداخت نفقه:
  به محض اینکه عقد ازدواج صورت پذیرفت و زوجین زندگی زناشویی خود را آغاز نمودند، شوهر مکلف به پرداخت نفقه است. البته زوجه در صورتی مستحق نفقه است که از همسر خود در مفهوم خاص تمکین نماید.
تمکین خاص به معنی تسلیم کامل زن در مقابل شوهر در تمتع بردن جنسی است مگر آنکه زن عذر شرعی داشته باشد یا بیمار باشد.
تمکین در معنای عام به معنای اطاعت زن از شوهر در موارد روابط خانوادگی، خوش رفتاری، خوش رویی، سکونت در یک منزل، عدم خروج بدون اجازه شوهر است. به زنی که از همسرش در مفهوم خاص و عام اطاعت ننماید "ناشزه" گویند.
ماده 1108- هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.
 
ترک منزل ار ناحیه زوجه و تعلیق نفقه:
  زوج وظیفه دارد که در حد توانش منزلی مستقل و متناسب با شؤونات زوجه فراهم نماید. حال اگر این منزل از جنبه شؤونات اجتماعی مطابق حال زن باشد ولی به سر بردن در آن منزل موجب شود که احتمال ضرر و زیان شرافتی یا بدنی (آزار و اذیت) زوجه برود، خروج وی از منزل "نشوز و عدم اطاعت" محسوب نمی گردد و نفقه تا زمان برطرف شدن مشکل به وی تعلق خواهد گرفت.
ماده 1114 قانون مدنی- زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
ماده 1115 قانون مدنی- اگر بودن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می تواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
 
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
  زنی که همسرش از پرداخت نفقه به وی خودداری می کند، هم می تواند شکایت کیفری کند و هم می تواند دادخواست حقوقی ارائه نماید.

  شکایت کیفری:
  زن در یک برگ عادی شکایت خود را نوشته و آن را به دادگاه ارائه می دهد. در این صورت به شکایت وی خیلی سریع رسیدگی می شود و مرد ملزم و محکوم به پرداخت نفقه خواهد شد. در این صورت اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند، به زندان اعزام می گردد. البته لازم به ذکر است که نفقه مربوط به زمان حال از طریق کیفری قابل مطالبه و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل پرداخت است.
ماده 642- هرکس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تعدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید، دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می نماید.

  جرم مستمر:
  نفقه از جمله جرائم مستمر به شمار می رود یعنی از آنگونه جرائمی است که در صورت عدم پرداخت، به دفعات قابل شکایت کیفری می باشد مثلاً اگر نفقه مردادماه پس از شکایت کیفری از شوهر اخذ گردید ولی او از پرداخت نفقه ماه بعد خودداری کرد، زن می تواند مجدداً شکایت ترک انفاق نماید. به همین لحاظ بزه "ترک انفاق" جرم مستمر محسوب می گردد و با گذشت شاکی، پرونده بسته می شود.

دادخواست حقوقی مطالبه نفقه:
  چنانچه زنی بخواهد نفقه ایام گذشته خود را طلب کند، فقط با ارائه دادخواست حقوقی می تواند آن را دریافت نماید.
 
نحوه ارائه دادخواست حقوقی:
  زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست، می بایست خواسته خود را در آنها قید کند. و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید. وی می تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه کند. در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه و یا اینکه به هیچ طریق نتوان مرد را مجبور به پرداخت نفقه نمود و یا مالی هم از او بدست نیاید که از آن محل نفقه زن پرداخت گردد زن می تواند دادخواست طلاق تنظیم نماید.
  نحوه محاسبه میزان تمبر:
  اگر مثلاً میزان نفقه مورد مطالبه 100 هزار تومان باشد، هزینه تمبر آن 1500 تومان می باشد یعنی 5/1 درصد از کل مبلغ نفقه. بنابراین روش محاسبه هزینه تمبر به این صورت است که : خواسته × 5/1% : حاصل میزان مبلغ لازم برای ابطال تمبر می باشد. 500 = 5/1صدم ×10000
 
عجز از پرداخت هزینه تمبر:
  اگر زنی توان هزینه تمبر را نداشت، می تواند ضمن دادخواست مطالبه نفقه، دادخواست اعسار (دادخواست عجز از پرداخت نفقه) را ارائه دهد و شهود خود را معرفی نماید که در صورت اثبات، از پرداخت هزینه دادرسی معاف می گردد.

  نفقه در مدت عقد و قبل از ازدواج
  در مدت فاصل میان عقد و انجام ازدواج، نفقه ای به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه زن جهت شروع به زندگی اعلام آمادگی کرده باشد ولی مرد از بردن همسرش خودداری نماید که در این صورت زن مستحق دریافت نفقه می باشد. در این صورت زوجه باید بتواند ادعای خود را ثابت نماید یعنی یا باید به نزدیکترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه، سه برگ اظهارنامه دریافت و آمادگی خود را اعلام نماید یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه ای تنظیم نماید.
  نفقه زوجه در زمانی که وی تمکین را منوط به پرداخت مهریه نموده است:
  به زنی که بعد از عقد، شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را منوط به پرداخت مهریه نماید، نفقه تعلق می گیرد و مرد مکلف است نفقه وی را بپردازد.
ماده 1085 قانون مدنی- زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
 
نحوه پرداخت نفقه پس از طلاق:
  در طلاق رجعی در زمان عده ( 3 ماه و 10 روز پس از ثبت طلاق) مرد باید به همسرش نفقه بپردازد و اگر طلاق به لحاظ عدم تمکین و عدم اطاعت زوجه صادر شده باشد، نفقه ای به وی تعلق نمی گیرد. در طلاق بائن و در فسخ نکاح نیز نفقه ای به زن پرداخت نمی شود.
ماده 1109 قانون مدنی- نفقه مطلق رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد، زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خودم که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.
 
نفقه در عده وفات
  به موجب اصلاحی سال 1381 قانون مدنی- در عده وفات نفقه زن در صورت مطالبه از اموال کسانی که پرداخت نفقه به عهده آنها است تأمین می گردد.
 
نفقه زوجه در صورت صغیر بودن زوج:
  با توجه به اینکه طفل صغیر تحت ولایت پدر و پدر بزرگ پدری خود می باشد، پرداخت نفقه به عهده پدر است. در صورت فوت پدر یا حجر او، ولایتش ساقط می شود و به عهده پدر بزرگ پدری خواهد بود. اگر صغیر ولی خاص نداشته باشد، برای وی نصب قیم می شود و نفقه زوجه وی را ولی خاص و در صورت نبودن او، قیمی که دادگاه تعیین می کند نفقه را پرداخت خواهد کرد.
 
نفقه زوجه در صورت مجنون بودن زوج:
  این مورد نیز همان شرایط مورد قبلی را دارد یعنی در صورت نبودن ولی خاص "برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون و عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند"، دادگاه نصب قیم می نماید تا اداره اموال او را بر عهده بگیرند.
 
نفقه زوجه در صورت غایب مفقودالاثر بودن زوج:
در این خصوص زوجه به دادگاه مراجعه کرده و حاکم شرع نیز از اموال غایب به قدر نفقه در اختیار زوجه قرار خواهد داد.

 نفقه در عقد موقت (صیغه):
در صورتی که زنی به عقد موقت مردی درآید به زبان عامیانه صیغه وی گردد، نفقه به وی تعلق نمی گیرد مگر اینکه آنان توافق به پرداخت نفقه کرده باشند.
ماده 1113- در عقد انقطاع زن حق نفقه دارد مگر اینکه شرط شده یا آن که عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.